تاریخچه شهرستان کوهبنان (استان کرمان)

"... کوبنان يا کوهبنان در حال حاضر (در زمان نوشته شدن مقاله) دهستاني است که در بخش راور در 95 کيلومتري شمال غربي زرند در استان کرمان واقع است (فکر کنيد که کوهبنان در اين 15 سال اخير چه پيشرفت قابل ملاحظه اي داشته است!) کوه هاي "کمر آسياب" و "سرخ" به ترتيب در شمال و شرق و کوه "تل سياه" در جنوب غربي آن قرار دارد. بلندترين کوه منطقه کوه "کوهبنان" است که 3660 متر ارتفاع دارد و به کوه "داودان" مشهور است. در زمان "مقدسي قرن چهارم هجري" شهر کوچکي بوده که دو دروازه داشته است. مارکوپولو مي گويد: "کوهبنان شهر بزرگي است که در آخرين نقطه خاک کرمان قرار دارد. آهن، فولاد و توتياي فراوان دارد و از صنايع دستي آن آينه هاي بزرگي است که در بازار شهر به فروش مي رسد".

رسوباتي از درياچه هاي آب شور و شيرين به دست آمده اند که حاوي آثار گياهي فراواني است که نشان دهنده اين است که بارش و رطوبت در اين منطقه بيشتر از امروز بوده است. در اين منطقه سنگهاي رسوبي آهکي"marl"، " تورب " و "peat  " وجود دارد که از نظر مقدار باقيمانده هاي گياهي (قارچها، سرخس ها) و همچنين نرم تنان بسيار غني است و در دوره آب و هواي مرطوب تشکيل شده است که با تاييد نظريه فوق کمک مي کند. زمين شناس آلماني به نام "هوک ريد" پس از انجام يک سري بررسي هاي زمين شناختي در منطقه کوهبنان موفق به کشف و شناسايي دو محل باستاني گرديد که قدمت آن را به دوره "مزوليتيک" (ميان سنگي) و آغاز نوسنگي "protoneolithic" نسبت مي دهند (1961). عمده آثار به دست آمده از اين دو محل باستاني عبارتند از؛ تعدادي ادوات سنگي که شامل ريز ابزار هاي هندسي نيز مي باشند (microlithesgeometriques).

با توجه به اطلاعات موجود اينکه کوهبنان يکي از اجتماعات مهم دوران مربوطه در شرق ايران امروزي بوده است، تقريباً قطعي است و احتمال آن نيز بسيار است که کوهبنان يکي از مراکز توسعه فرهنگ و تکنولوژي جنوب شرقي منطقه و همچنين غرب و دامنه هاي زاگرس بوده باشد. ..."

  واژه کوهبنان در کتب مختلف به صورت های گوناگون آمده که برخی از این نام ها عبارتند از:کوبنان کوبونات کهبنان کبینان و کهنبان .

برخی دیگر بنان را به معنای پسته کوهی دانسته و معنی کوهبنان را کوه پسته میدانند که این احتمال موجه است زیرا در گویش محلی این منطقه واژه بنه به معنی پسته کوهی است.

در قسمت شرقی کوهبنان قریه گوجهر قرار دارد که در زمان صفویه به خاطر معادن سرب و فازهر شهرت داشته است.هوای این دهستان به سبب اتصال به صحرای لوت گرم است قریه طرز به خاطر اتصال به کوهستان زرند خوش آب و هواست.

ناهمواریها

در فاصله 8 کیلو متری شمال شرقی زرند دنباله رشته کوههای مرکزی ایران با جهت شمال غربی_جنوب شرقی امتداد دارد.که

دشت لوت را از دشت های کرمان جدا می کند.مهمترین کوههای این منطقه عبارتند از کوه کوهبنان(کوه بالا)به ارتفاع3775متر

و کوههای طغرالجرد که بلند ترین قله آنکوه تخ راجه tokhraje است که 2600متر ارتفاع دارد.

صنایع و معادن

در دوره تسلط غزها و پس از آن که از زرند جز ویرانه ای باقی نمانده بود کوهبنان موقعیت والایی در زمینه تجارت و بازرگانی کسب کرده بود از معادن این شهر می توان به سرب  گوگرد بوکسیت(سنگ آلومینیوم) نمک شوره و خاک نسوز اشاره کرد.

اهمیت صنایع دستی کوهبنان در قرون گذشته بسیار بیش از صنایع غذایی بوده است چنان که مارکو پولو از تهیه آهن فولاد سرمه    

آیینه های بزرگ وشفاف و توتیای عالی در این شهر گزارش داده است.

از دهات ده علی و گوجهر پنبه به دست می آید که به یزد صادر می شود.پسته نسبتا خوبی نیز در این آبادی ها یافت می شود که بیشتر آن در یزد به فروش میرسد.

نژاد و قومیت

سادات کوهبنان که از قرن ها پیش در این شهر ساکن بوده اند بی شک از مهاجران مسلمان عرب هستند که به تدریج زبان

فارسی را برای تکلم برگزیده اند.بعلاوه مهاجران ترک زبانی که در تمام دوره های تاری خی پس از روی کار آمدن سلجوقیان به کرمان آمده اند با بومیان این منطقه درآمیخته اند مانند تیره افشار که از زمان صفویه به بعد عنصر مهمی در حیات سیاسی این منطقه به شمار رفته اند.

سادات کوهبنان در زمان صفویه طبقه ممتاز شهر بوده اند و معادن کوهبنان را تا زمان صفی قلی بیک در اختیار داشته اند.

مشاهیر

شاه نعمت الله ولی:

شاه نعمت الله ولی در سال 1388م  در سن حدود شصت سالگی پس از آن که در هرات دختر سید حمزه دستار بند هروی را به عقد خود دراوردراهی کوهبنان شد و در آنجا توطن جست. می مدت 7سال در کوهبنان به امامت و ارشاد اشتغال داشت و پسرش شاه خلیل الله در آنجا به دنیا آمد و گویا به سبب ارتدتی که به شیخ برهان الدین کوهبنانی داشت لقب برهان الدین را برای فرزند خود برگزید.

بی تردید حضور شاه نعمت الله در کوهبنان باعث رونق و رواج روز افزون تصوف در این منطقه بوده است و علاقه مندان فراوانی را به سمت این شهر کشانیده است.چنان که مستوفی می نویسد:در کوهبنان بسی درویشان از بلاد ایران به قصد ملازمت

آن هادی اوج ملکوت آمده و دست مریدی در دامن متابعش زده حلقه فرمانبرداری در گوش جان کشیدند. از آن جمله مولانا سعدالدین احمد که مدرس و فقیه شیراز بودند  به خدمت شیخ آمده التماس بیعت نمودند.شاه نعمت الله ولی پس از آن عازم یزد شد و چند سال بعد به کرمان بازگشت و پس از اندکی توقف در کوهبنان راهی کرمان شد مدت 25 سال گاهی در کرمان و گاهی در ماهان به سر می برد وی در سال1429م  در گذشت.

شیخ برهان الدین کوهبنانی عارف نامی قرن6 در دامنه کوه خواجه خضر کنونی منزل داشته است.

قوام الدین کوهبنانی نیز که از مریدان شاه نعمت الله و از شاگردان میر سید شریف جرجانی بوده است در این دوره می زیسته